Homo sapiens, yaklaşık 300.000 yıldır Dünya’daki en zeki tür olma unvanını elinde tuttu. Ancak yapay zekâdaki hızlı ilerlemeler, bu üstünlüğün sonuna yaklaştığımızı gösteriyor. Bilim insanlarına göre artık mesele “olup olmayacağı” değil, “ne zaman olacağı.”
Araştırma grubu AIMultiple, 8.590 bilim insanı ve girişimcinin tahminlerini bir araya getirerek “tekillik” (Singularity) adı verilen bu dönüm noktasının ne zaman gerçekleşebileceğini inceledi. Sonuçlar, uzmanların öngörülerinin her yıl daha da erkene çekildiğini ortaya koyuyor.
2010’ların ortalarında çoğu araştırmacı, yapay zekânın insan zekasını 2060’tan önce geçmesinin imkânsız olduğunu düşünüyordu. Fakat bugün bazı teknoloji liderleri, bu dönüm noktasının sadece birkaç ay içinde yaşanabileceğini söylüyor.
Tekillik nedir ve neden önemli?
Matematikte “tekillik”, fiziğin yasalarının çöktüğü, maddenin sonsuz yoğunlaştığı bir noktayı ifade eder. Ancak yazar Vernor Vinge ve gelecekhane kuramcısı Ray Kurzweil bu terimi teknolojiye uyarlayarak bambaşka bir anlam kazandırdı. Bugün “teknolojik tekillik”, yapay zekânın insan zekâsını aşıp kendi gelişimini kontrolsüz biçimde hızlandırdığı, insanların ise bu süreci denetleyemediği bir dönemi tanımlıyor.
Uzmanların çoğu tekilliğin kaçınılmaz olduğunda hemfikir, ancak ne zaman olacağı konusunda fikir birliği yok. Anthropic şirketinin CEO’su Dario Amodei, “Machines of Loving Grace” adlı makalesinde tekilliğin 2026 gibi erken bir tarihte gerçekleşebileceğini savunuyor. Ona göre bu düzeydeki bir yapay zekâ, “çoğu alanda Nobel ödüllü bir bilim insanından daha zeki olacak” ve bilgiyi “insandan 10 ila 100 kat hızlı” işleyebilecek.
Benzer şekilde Elon Musk, 2024’te yaptığı bir röportajda, “Eğer AGI’yi (Yapay Genel Zekâ) en zeki insandan akıllı bir sistem olarak tanımlarsak, bu muhtemelen gelecek yıl ya da iki yıl içinde olur,” demişti. OpenAI CEO’su Sam Altman ise 2024 tarihli yazısında “Süper zekaya birkaç bin gün kaldı” diyerek tekilliği 2027 civarına yerleştiriyor.
Gerçekçi mi, yoksa fazla iyimser mi?
Bu tahminler kulağa iddialı gelse de tamamen temelsiz değil. Günümüzde büyük dil modellerinin kapasitesi yaklaşık her yedi ayda bir ikiye katlanıyor. Eğer bu ivme devam ederse, ani bir “zekâ patlaması” yaşanması mümkün. Yine de uzmanların genel kanaati, tekilliğin henüz uzakta olduğu yönünde.
Tarih boyunca yapay zekâya dair aşırı iyimser tahminler sıkça boşa çıktı. Örneğin “Yapay zekânın babası” olarak anılan Geoffrey Hinton, 2021’e kadar hastanelerde radyologlara gerek kalmayacağını iddia etmişti. Daha da geriye gidersek, 1965’te Herbert Simon, “Makineler yirmi yıl içinde insanın yapabildiği her işi yapabilecek,” demişti. Bugün gelinen noktada, yapay zekâ hâlâ insan zihninin yaratıcılığı ve esnekliğine yaklaşamıyor. Buna rağmen bazı şirketler, erken bir tekillik senaryosunu öne çıkararak yatırımcı güvenini artırmaya çalışıyor.
Tekillik için gerçek tarih ne zaman?
AIMultiple’ın 8.590 uzmanın yanıtını harmanladığı analiz, çoğu bilim insanının tekilliği yaklaşık 20 yıl uzaklıkta gördüğünü ortaya koydu. Buna göre ilk adım, insan benzeri genel zekâya (AGI) ulaşmak olacak. AGI’nin 2040 civarında, bazı yatırımcıların öngörüsüne göre ise 2030’larda ortaya çıkması bekleniyor.
Bu aşamadan sonra yapay zekânın çok kısa sürede “süper zekâ” seviyesine ulaşarak tekilliği başlatacağı düşünülüyor. Bilim insanları, AGI’nin gelişinden iki yıl sonra tekilliğin gerçekleşme olasılığını %10, 30 yıl içinde yaşanma olasılığını ise %75 olarak değerlendiriyor. Ne kadar farklı görüşler olsa da uzmanların ortak noktası aynı: Tekillik geliyor. Ve insanlığın gezegendeki en zeki tür olma dönemi artık son demlerini yaşıyor olabilir.
